شرح
PVP یا پلیوینیل پیرولیدون یک پلیمر سنتزی محلول در آب است که در طیف وسیعی از صنایع از جمله داروسازی، صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی، کشاورزی و شیمیایی کاربرد دارد. این ماده به دلیل حلشدن آسان در آب و بسیاری از حلالهای آلی و همچنین ویژگیهای چسبندگی، پایدارسازی و معلقسازی، از جمله افزودنیهای بسیار پرمصرف و ارزشمند در جهان به شمار میرود.
نامهای دیگر PVP:
-
Polyvinylpyrrolidone
-
Povidone
-
K-Value PVP (مانند PVP K-30، PVP K-90 بر اساس وزن مولکولی)
ساختار و انواع
ساختار شیمیایی PVP شامل تکرار واحدهای وینیل پیرولیدون است. بسته به طول زنجیره پلیمری و وزن مولکولی، انواع مختلفی از آن در بازار وجود دارد:
PVP K-15: وزن مولکولی پایین – برای محلولهای سبک یا اسپری
PVP K-30: رایجترین نوع – مناسب برای اکثر کاربردهای دارویی و آرایشی
PVP K-90: وزن مولکولی بالا – غلظتدهنده قوی، استفاده در ژلها و چسبها
خواص فیزیکی و شیمیایی
ظاهر: پودر سفید تا مایل به زرد
قابلیت حل شدن: محلول در آب و بسیاری از حلالهای قطبی مانند الکل
pH محلول آبی: حدود ۳ تا ۷
ویسکوزیته: بسته به نوع PVP و غلظت
پایداری: پایدار در طیف گستردهای از pH و دمای معمولی
کاربردها
۱. داروسازی
PVP یکی از مواد کمکی پرکاربرد در تولید داروها است:
بایندر در قرصها: کمک به چسبندگی مواد فعال و شکلگیری قرص
پایدارکننده محلولها: جلوگیری از رسوبگذاری
کپسولهای خوراکی: در ساخت پوستههای ژلاتینی
حامل داروهای محلول: در فرمولاسیونهای تزریقی یا خوراکی
۲. صنایع آرایشی و بهداشتی
ژل مو و اسپری مو: برای ایجاد چسبندگی و فرمدهی پایدار
کرمها و لوسیونها: به عنوان غلیظکننده و پایدارکننده امولسیون
ماسکهای صورت: تشکیل فیلمهای نازک روی پوست
۳. صنایع شیمیایی و صنعتی
پایدارکننده سوسپانسیونها
پخشکننده رنگ و جوهرها
چسبهای پایه آبی
عامل ضدرسوب و پایدارکننده ذرات نانو
۴. صنایع غذایی
در برخی موارد به عنوان ماده شفافکننده (Clarifying Agent) در نوشیدنیها (مانند آبجو و شراب) استفاده میشود. استفاده خوراکی محدود و نیازمند تأییدیههای خاص است.
۵. کشاورزی
در فرمولاسیون کودها و سموم به عنوان چسبنده، پخشکننده یا حامل مواد فعال
مزایا و ویژگیها
بیبو و بیمزه
سمیت پایین و ایمنی بالا
سازگار با پوست
قابلیت فیلمسازی (film-forming)
پایداری حرارتی مناسب
سازگار با طیف وسیعی از مواد شیمیایی
نکات ایمنی
-
تماس مستقیم با چشم و پوست در مقادیر بالا توصیه نمیشود.
-
در هنگام کار با حجم زیاد از ماسک استفاده شود تا از استنشاق گرد پودر جلوگیری شود.
-
در صورت بلعیده شدن تصادفی در مقادیر معمول خطری ندارد، اما استفاده در فرمولهای خوراکی نیاز به گرید دارویی (USP/Ph.Eur) دارد.