PVP (پلی‌وینیل پیرولیدون)

PVP یا پلی‌وینیل پیرولیدون یک پلیمر سنتزی محلول در آب است که در طیف وسیعی از صنایع از جمله داروسازی، صنایع غذایی، آرایشی-بهداشتی، کشاورزی و شیمیایی کاربرد دارد. این ماده به دلیل حل‌شدن آسان در آب و بسیاری از حلال‌های آلی و همچنین ویژگی‌های چسبندگی، پایدارسازی و معلق‌سازی، از جمله افزودنی‌های بسیار پرمصرف و ارزشمند در جهان به شمار می‌رود.

نام‌های دیگر PVP:

Polyvinylpyrrolidone
Povidone
K-Value PVP (مانند PVP K-30، PVP K-90 بر اساس وزن مولکولی)

ساختار و انواع

ساختار شیمیایی PVP شامل تکرار واحدهای وینیل پیرولیدون است. بسته به طول زنجیره پلیمری و وزن مولکولی، انواع مختلفی از آن در بازار وجود دارد:

PVP K-15: وزن مولکولی پایین – برای محلول‌های سبک یا اسپری
PVP K-30: رایج‌ترین نوع – مناسب برای اکثر کاربردهای دارویی و آرایشی
PVP K-90: وزن مولکولی بالا – غلظت‌دهنده قوی، استفاده در ژل‌ها و چسب‌ها

خواص فیزیکی و شیمیایی

ظاهر: پودر سفید تا مایل به زرد
قابلیت حل شدن: محلول در آب و بسیاری از حلال‌های قطبی مانند الکل
pH محلول آبی: حدود ۳ تا ۷
ویسکوزیته: بسته به نوع PVP و غلظت
پایداری: پایدار در طیف گسترده‌ای از pH و دمای معمولی

کاربردها

۱. داروسازی

PVP یکی از مواد کمکی پرکاربرد در تولید داروها است:

بایندر در قرص‌ها: کمک به چسبندگی مواد فعال و شکل‌گیری قرص
پایدارکننده محلول‌ها: جلوگیری از رسوب‌گذاری
کپسول‌های خوراکی: در ساخت پوسته‌های ژلاتینی
حامل داروهای محلول: در فرمولاسیون‌های تزریقی یا خوراکی

۲. صنایع آرایشی و بهداشتی

ژل مو و اسپری مو: برای ایجاد چسبندگی و فرم‌دهی پایدار
کرم‌ها و لوسیون‌ها: به عنوان غلیظ‌کننده و پایدارکننده امولسیون
ماسک‌های صورت: تشکیل فیلم‌های نازک روی پوست

۳. صنایع شیمیایی و صنعتی

پایدارکننده سوسپانسیون‌ها
پخش‌کننده رنگ و جوهرها
چسب‌های پایه آبی
عامل ضد‌رسوب و پایدار‌کننده ذرات نانو

۴. صنایع غذایی

در برخی موارد به عنوان ماده شفاف‌کننده (Clarifying Agent) در نوشیدنی‌ها (مانند آبجو و شراب) استفاده می‌شود. استفاده خوراکی محدود و نیازمند تأییدیه‌های خاص است.

۵. کشاورزی

در فرمولاسیون کودها و سموم به عنوان چسبنده، پخش‌کننده یا حامل مواد فعال

مزایا و ویژگی‌ها

بی‌بو و بی‌مزه
سمیت پایین و ایمنی بالا
سازگار با پوست
قابلیت فیلم‌سازی (film-forming)
پایداری حرارتی مناسب
سازگار با طیف وسیعی از مواد شیمیایی

نکات ایمنی

تماس مستقیم با چشم و پوست در مقادیر بالا توصیه نمی‌شود.
در هنگام کار با حجم زیاد از ماسک استفاده شود تا از استنشاق گرد پودر جلوگیری شود.
در صورت بلعیده شدن تصادفی در مقادیر معمول خطری ندارد، اما استفاده در فرمول‌های خوراکی نیاز به گرید دارویی (USP/Ph.Eur) دارد.